του Σταμάτη Σχιζάκη
Η φαντασία είναι μυθομανής Η φωνή παράγεται από τον αέρα της ψυχής Είναι παρτιτούρα το ίχνος…
Γιώργος Ξένος
Από την 1η Αυγούστου και για όλο τον μήνα το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζει στον υπαίθριο χώρο του περιστυλίου το ηχητικό έργο Πορεία, Νούμερο 163 του ζωγράφου Γιώργου Ξένου σε μια ηχητική εγκατάσταση.
Ο Γιώργος Ξένος διαβάζοντας σαν παρτιτούρες τα σχέδια και τα ζωγραφικά του έργα, δημιουργεί μουσικές και ήχους με κλαρίνο, ηλεκτρονική λούπα, κρουστά και έγχορδα όργανα. Το μουσικό θέμα Πορεία, Νούμερο 163, το οποίο προέρχεται από την οπτικοακουστική ενότητα Διερχόμενοι, δημιουργεί ένα ατμοσφαιρικό ηχητικό περιβάλλον γύρω από την είσοδο του ΕΜΣΤ για τους επισκέπτες του μουσείου αλλά και για τους περαστικούς.
Μια συζήτηση μεταξύ τογ Γιώργου Ξένου και του Σταμάτη Σχιζάκη
Σ.Σ. Τον Αύγουστο στο περιστύλιο του ΕΜΣΤ θα παρουσιάσετε την οπτικοακουστική εγκατάσταση Πορεία, Νούμερο 163, 2010. Το έργο αυτό είναι μέρος
μιας σειράς έργων με γενικό τίτλο «Διερχόμενοι».
Γ.Ξ. Ναι, οι «Διερχόμενοι». Αυτό που θα γίνει στο περιστύλιο του ΕΜΣΤ είναι
από μια ενότητα έργων που τώρα ενορχηστρώνω. Ένα μεγάλο μέρος της είναι
ήδη έτοιμο. Αλλά αυτό εξαρτάται και από τους χώρους γιατί τα συγκεκριμένα
έργα θα στήνονται διαφορετικά ανάλογα με την τοποθεσία.
Κάθε φορά που θα πηγαίνουν σε ένα χώρο θα τοποθετούνται με άλλον τρόπο.
Θα είναι τα ίδια τα έργα «διερχόμενα» και θα προσαρμόζονται όπου πάνε. Θα
παίρνουν την πληροφορία και θα τη μεταφέρουν κάπου αλλού.
Σ.Σ. Ενώ είστε ένας καλλιτέχνης με αναγνωρισμένο ζωγραφικό έργο θα παρου-
σιάζετε ένα οπτικοακουστικό θέμα. Ένα ψηφιοποιημένο σχέδιο με μελάνι ως
βιντεοπροβολή στον τοίχο, συνδυασμένο με ένα μουσικό θέμα με κρουστά,
βιολί και κλαρίνο Πως συνδέετε τη ζωγραφική με τη μουσική δημιουργία;
Γ.Ξ. Πάντα με ενδιέφερε ο ήχος αλλά θεωρώ την εικόνα κορωνίδα της επικοινωνίας: είναι το πιο γρήγορο μέσο, τρέχει με την ταχύτητα του φωτός… Από
παλιά χτύπαγα διάφορα αντικείμενα για τον ήχο τους, ντενεκέδες για παράδειγ-
μα. Αυτό μουσικά ήταν σχεδόν αφηρημένο, πέρα από αυτά που ακούς στο σπίτι
σου ή στο ραδιόφωνο. Όταν άρχισα πια να τα συνδέω και τα δύο μαζί με ενδιέ-
φερε να οργανώσω τον ήχο και να τον θέσω δίπλα στην εικόνα. Θα μου πεις
τώρα ότι αυτό το κάνει και ο κινηματογράφος αλλά άλλο είναι η ζωγραφική
εικόνα και άλλο το κινηματογραφικό καρέ.
Σ.Σ. Θέλετε να συνυπάρχουν δηλαδή ταυτόχρονα ήχος και εικόνα στο έργο
σας;
Γ.Ξ. Όχι πάντα, αλλά βλέπω το ένα ως παρτιτούρα του άλλου. Για μένα αυτό
είναι το πιο σημαντικό.
Σ.Σ. Παρόλα αυτά εσείς δίνετε προτεραιότητα στην εικόνα. Η εικόνα προϋπάρχει του ήχου;
Γ.Ξ. Βεβαίως δίνω προτεραιότητα στην εικόνα. Δηλαδή, η εικόνα κάνει την
σκέψη να φαίνεται. Αλλά όταν πάω σε μια συναυλία βλέπω εικόνες και σημειώνω κιόλας. Γυρνάω μετά από τη συναυλία στο χώρο μου και σχεδιάζω. Γιατί και ο ήχος μου έδωσε κάποιες εικόνες. Έχω κάνει ένα έργο, ένα μεγάλο πίνακα, που λέγεται Requiem I, 2008 (2,50 X 9 μ, ακρυλικό σε καμβά),. Η εικό¬να του είναι ένα ρέκβιεμ γιατί παράγει την αίσθηση αυτού του πράγματος. Το ένα είναι η παρτιτούρα του άλλου…
Σ.Σ. Ενώ κάνετε μουσική, δεν αποκαλείτε τον εαυτό σας μουσικό. Ποια διαδι¬κασία ακολουθείτε για να δημιουργήσετε ένα μουσικό θέμα;
Γ.Ξ. Εγώ είμαι ζωγράφος, δεν είμαι μουσικός. Όμως προσεγγίζω και ενορχη¬στρώνω με μεγάλο σεβασμό τον ήχο. Στην αρχή οργάνωνα φυσικούς ήχους.
Σ.Σ. Χωρίς να τους καταγράφετε;
Γ.Ξ. Όχι πάντα έκανα κάποιες καταγραφές. Πάντοτε ήθελα να πάρω τον ήχο από τη φυσική πηγή του και να τον φέρω στο εργαστήριό μου. Για παράδειγμα ηχογραφούσα τζιτζίκια το καλοκαίρι και τα άκουγα το χειμώνα και αυτό έφερνε τη μία εποχή μέσα στην άλλη. Σου δίνει αυτή τη δυνατότητα η μουσική.
Σ.Σ. Πώς ξεκινήσατε να γράφετε ο ίδιος μουσική και με ποιο τρόπο;
Γ.Ξ. Οργανωμένα ξεκίνησα στο Βερολίνο το 1988 που άρχισε να διαμορφώνε¬ται η ιδέα του να συνυπάρχει ο ήχος και η εικόνα. Δοκίμασα μέσα από το βί¬ντεο καθώς θεώρησα ότι την εποχή εκείνη ήταν ένα μέσο που μπορούσε να σου δώσει πράγματα. Το χρησιμοποίησα σαν εργαλείο, τα δοκίμασα όλα, αλλά απο¬φάσισα ότι με το ζωγραφικό ίχνος μπορείς να φτάσεις σε μεγαλύτερη τραγικό¬τητα από ότι με το ηλεκτρονικό ίχνος. Αποφάσισα λοιπόν πιο συγκεκριμένα να ‘ υπάρχει το ίχνος μαζί με έναν ήχο. Δηλαδή να υπάρχουν ταυτόχρονα, και τη στιγμή που θα ξεχαστείς και θα ακούς μόνον τον ήχο να σου εμφανίζεται η ει¬κόνα ή να εστιάζεις σε μια εικόνα και ο ήχος να ακολουθεί σχεδόν χωρίς να τον ακούς, όπως τώρα με την εγκατάσταση στο ΕΜΣΤ. Αυτό έχει να κάνει και με τη διάρκεια του ήχου, που θα επαναλαμβάνεται όλο το εικοσιτετράωρο. Αν κάποιος είναι εκεί συνέχεια θα πάψει να τον ακούει, όπως δεν ακούμε τον ήχο της γης ή τους ήχους του σώματός μας γιατί τους συνηθίζουμε. Αλλά ο ήχος αυτός θα βοηθάει κάποιον που είναι στο χώρο να δει μια εικόνα εντονότερα ή να ακούσει έναν ήχο πιο καθαρά.
Σ.Σ. Τις εικόνες και τους ήχους που υπάρχουν στο χώρο εννοείτε;
Γ.Ξ. Ναι. Αυτός ο ήχος είναι σαν ένα «χαλί», όπως το λένε οι μουσικοί, που πετάμε όλα τα άλλα δρώμενα πάνω. Κρατάει τα «ίσια» του 24ώρου που εμένα με ενδιαφέ¬ρει πολύ. Μπορεί κανείς να πάρει μεγαλύτερο ρίσκο όταν έχει ένα «ίσιο», σαν το δίκτυ ασφαλείας του ακροβάτη. Έτσι ξεκίνησα να γράφω μουσική φτιάχνο¬ντας τα «ίσια» της ημέρας μου. Δηλαδή να δημιουργώ μια λούπα, να διαχειρίζο¬μαι ένα-δυο ήχους π.χ. παίζοντας το κλαρίνο και να φτιάχνω τελικά μια λούπα εννιά δευτερολέπτων που επαναλαμβάνεται όλο το 24ωρο. Κάτι τέτοιο κρατά¬ει μια σταθερά σε ό,τι κάνω όλη την ημέρα. Από το να γράψεις, να ζωγραφίσεις μέχρι να ακούσεις μια άλλη μουσική.
Σ.Σ. Αυτό δεν σας αποσπά; Σας βοηθάει να συγκεντρωθείτε καλύτερα;
Γ.Ξ. Ε, ναι, σε βάζει σε ένα τέμπο, το οποίο το διαλέγεις όμως εσύ. Σήμερα για παράδειγμα είναι επικό το τέμπο και δημιουργώ έργα μεγάλης κλίμακας. Άλλες φορές πάλι είναι κάτι άλλο. Σχετικά με τη διαδικασία, ηχογραφώ πάντα μουσι¬κή από το χώρο. Θέλω να τα ακούω όπως τα ακούω στο φυσικό χώρο, όπως θα ακούγεται και στο περιστύλιο του ΕΜΣΤ. Συχνά γράφω ήχο και με τη βιντεο¬κάμερα όπου συνδυάζω το μουσικό θέμα με μια εικόνα, συνήθως μια λεπτομέ¬ρεια από κάποιο έργο μου. Χρησιμοποιώ όλα τα μέσα με τα οποία μπορείς να δημιουργήσεις ήχο αλλά αυτό που χειρίζομαι εγώ πιο καλά είναι το κλαρίνο. Αφού καταγράψω τον φυσικό ήχο τον πειράζω στην ηλεκτρονική λούπα (fx loop) και μετά παίζω το ένα πάνω στο άλλο. Πάντα υπάρχει μια επαλληλότητα και μια επανάληψη.
Σ.Σ. Όπως και στα σχέδια και στα ζωγραφικά σας έργα που το ίδιο μοτίβο ή σημείο επαναλαμβάνεται;
ΓΞ. Ακριβώς. Όπως σε μια σειρά κολώνες, όπως τώρα στο περιστύλιο του μουσείου.
